Ortopedi su lekari specijalisti hirurgije, sa subspecijalizacijom iz ortopedije sa traumatologijom.
Pregled ortopeda obuhvata:
- Anamnezu – uzimanje podataka o postojećim tegobama i smetnjama.Prvi je i osnovni korak u dijagnostifikovanju bolesti i daje smernice prilikom indikovanja ostalih dijagnostičkih postupaka.
- Klinički pregled obavlja se po tačno utvrđenom redosledu. Neophodno je upoznati se sa bolesnikovim opštim stanjem (''status praesens''), zatim se obavlja pregled čitavog koštano-zglobnog sistema i najzad pregled bolesne regije (''status localis''). Najpre se pristupa inspekciji (u mirovanju i pokretu), zatim palpaciji (u mirovanju i pokretu), a nakon toga meri se opseg pasivnih i aktivnih pokreta svih zglobova i kičme. Ukoliko se utvrdi otok ili neka deformacija na telu, vrši se merenje opsega te konkretne regije.
Ukoliko je neophodno može se tražiti dodatno:
- Laboratorijska pretraga - kompletna krvna slika , CRP (C reaktivni protein), fibrinogen, alkalna fosfataza, sedimentaciju eritrocita. Osim ovih rutinskih analiza,ukoliko postoji sumnja na autoimuna zapaljenska oboljenja vrše se i Waaler-Roseov i Latex test, elektroforeza, imunoelektroforeza itd.
- Radiološka pretraga je pomoćna metoda koja bitno doprinosi dijagnostici bolesti i procenjivanju sprovedenog lečenja. Rendgensko snimanje se može vršiti kao rutinsko (u dva smera) ili kao specijalno-dodatno, pri čemu se mora imati u vidu da neki proces mora dostići i određenu veličinu da bi se video na rendgenskom snimku.
U radiološke pretrage takođe spada i radiografija, kompjuterizovana tomografija (CT), kao i trodimenzionalni CT (3D-CT).
U dodatne dijagnostičke postupke spadaju magnetna rezonanca, tipizacija tkiva, mikrobiološke pretrage, scintigrafija kosti, dijagnostički ultrazvuk, artroskopija, kompjuterizovana kolor-termografija, denzitometrija kosti, kao i biopsija i citološka punkcija.
Koja zdravstvena stanja leče ortopedi?
Pacijenti posećuju ortopede kako bi dobili dijagnozu i adekvatno lečenje zbog:
- bola u leđima
- artritisa
- frakture
- polomljenih kostiju
- pokidanih ligamenata i mišića
- istegnuća i uganuća mišića
- povreda na radu
- tumora kostiju
Pedijatrijski ortopedi prate probleme sa rastom kostiju kod dece - poput skolioze - ili razvojne probleme sa kojima se deca rađaju, kao što su deformiteti stopala ili displazija kuka.
Kada je potrebno posetiti ortopeda?
Pri pojavi bola i smetnji, praćenih smanjenjem fizičke aktivnosti i redukcijom kretanja u toku dana, naročito ako:
- ne možete da se krećete onoliko koliko ste pre pojave bola mogli
- ako je bolnost praćena smanjenjem obima pokreta
- osećate se nestabilno i „klimavo“ prilikom hodanja ili stajanja, ili vam je teško obavljati svakodnevne aktivnosti, kao što je hodanje uz ili niz stepenice
Ortopedski zahvati
Opšta podela ortopedskih zahvata je na neoperativne (zatvorene, tj. bez diranja integriteta kože) i operativne (otvorene, hirurške).
Neoperativni ortopedski zahvati
Pod neoperativnim ortopedskim zahvatima u užem smislu se podrazumeva repozicija preloma kosti i repozicija zglobova, a jedna od najbitnijih metoda neoperativnog lečenja jeste primena gipsanih zavoja.
- Repozicija preloma kosti jeste zahvat kojim se nameštaju prelomljeni delovi kosti, tako što se najpre prelomljeni delovi vraćaju u položaj svoje normalne ose, i zatim sa strane se pritiskom ruke daje normalni oblik prelomljenom delu uda. Nakon toga se ekstenzijom (izvodi se rukama ili aparatima) i kontraekstenzijom prelomljeni delovi kosti vraćaju u normalan položaj. Ponekad je potrebno je pacijenta uvesti u anesteziju (opštu ili lokalnu) radi uklanjanja bola, i propratiti čitav postupak rendgenskim snimkom. Nakon uspešno izvršene repozicije, tretirani deo se imobilizuje gipsom.
- Repozicija zglobova podrazumeva nameštanje iščašenih zglobova tela. Prilikom obavljanja ovog zahvata, posebno je bitna ekstenzija ručnim istezanjem ili istezanjem pomoću posebnih aparata na ortopedskom stolu, kako bi se razvukli skraćeni mišići. Nakon savlađivanja otpora mišića, u zavisnosti na kom zglobu se vrši manipulacija, primenjuju se određeni pokreti, kako bi se povređeni deo vratio u normalan položaj. Najzad, repozicija se rendgenski potvrđuje i zglob se imobilizuje na kraći ili duži vremenski period, u zavisnosti od povrede.
Gipsani zavoj koristi se u lečenju ortopedskih bolesti i deformacija lokomotornog sistema. Danas se sve više upotrebljavaju fabrički napravljeni gipsani zavoji, koje sve više zamenjuju plastične mase, znatno lakše od gipsa. U ortopediji gipsani zavoji služe za:
- imobilizaciju određenog dela lokomotornog sistema
- fiksiranje i ispravljanje deformacije u korigovan položaj
- ekstenziju dela tela
- ispravljanje deformacije ili krivog položaja dela tela
Loše postavljen gipsani zavoj može prouzrokovati štetne i za ekstremitet opasne posledice. Najteže komplikacije jesu poremećaji u krvotoku zbog strangulacije ili pritiskanja krvnih žila gipsom, što može uzrokovati nekrozu distalnog dela uda. Takođe, ukoliko postoji pritisak na živce, može doći i do paralize, pa dugotrajniji pritisak ili natezanje živaca može uzrokovati nepopravljiva oštećenja.
Operativni ortopedski zahvati
Pod hirurškim zahvatima u ortopediji podrazumevaju se operacije na tetivama, kostima, zglobovima, živcima, krvnim žilama, koži, kao i amputacije i egzartikulacije.
Prilikom operacija na tetivama mora se voditi računa o funkcionalnim i fiziološkim osobinama tetiva, bez obzira koji se zahvat vrši. U operacije tetiva spadaju:
- Spajanje (šavovi) tetiva,Tenotomija (presecanje tetiva)
- Skraćivanje tetiva
- Translokacija tetiva
- Transpozicija tetiva i mišića
- Transplantacija tetiva
Za operacije na kostima koristi se čitav niz instrumenata, koji su napravljeni da izdrže rad na čvrstom materijalu kao što je kost, a postoje i posebna sredstva za njihovo fiksiranje. Ove operacije obuhvataju:
- Trepanaciju kosti i sekvestrektomiju
- Osteotomiju
- Osteosintezu
- Transplantaciju kosti
- Resekciju, produživanje i skraćivanje kosti
Operacije na zglobovima se vrše pod strogim aseptičkim okolnostima, obzirom da se radi o pristupu telesnim šupljinama. U ove hirurške zahvate spadaju:
- Punkcija zgloba
- Otvaranje zgloba (arthrotomia)
- Kapsulotomija (capsulotomia) i sinovektomija (synovectomia)
- Resekcija zgloba
- Otvorena repozicija zgloba
- Artrodeza
- Artroriza
- Artroliza
- Artroplastika
- Aloplastika
- Transplatacija zgloba